Grupy etniczne na limanowszczyźnie
Pod względem etnicznym i kulturowym tereny ziemi limanowskiej znajdują się w zasięgu pogranicza krakowsko – góralskiego, którym od dłuższego czasu zajmują się etnografowie. Między innymi prof. dr Roman Reinfus w swej pracy „Pogranicze krakowsko – góralskie w świetle dawnych i najnowszych badań.” „LUD” Tom XXXVI. Lublin 1946r. s. 224 pisze:
„…Pogranicznymi wsiami góralskimi według Pola – jeżeli chodzi o teren ziemi limanowskiej są: Dobra, Jasna Podłopień, Tymbark, Chyszówki, Półrzeczki, Szczawa, Zalesie, Zbludza… Po raz pierwszy od czasów Pola całość obejmuje dopiero S. Udziela, który wytycza północną granicę Góralszczyzny w sposób następujący:
… Od Śląska Cieszyńskiego, Wisła, Brenna, Szczyrk, aż … po Wiśniową, Poznachowice. Tu ciągła linia graniczna przerywa się rekonstruować możemy ją jedynie przez połączenie luźno porozrzucanych miejscowości podanych przez Udzielę, a mianowicie: Skrzydlnej, Zawadki, Koszarów, Sowlin (przedmieście Limanowej), Żmiącej, Ujanowic, Wojakowej … aż do Mystkowa”.
Pod względem etnograficznym Ziemia Limanowska dzieli się na dwa zasadnicze regiony:
– region lachowski
– region góralski
Region lachowski znajduje się na terenach Beskidu Wyspowego i pogórza w części północnej Ziemi Limanowskiej. Lud zamieszkujący region lachowski tj. między Krakowiakami na północy a Góralami na południu, zwany jest Lachami podgórskimi.
W regionie Lachów wyróżniamy następujące grupy etniczne:
Lachy Sądeckie (region na wschód od limanowszczyzny)
Lachy Szczyrzyckie (północno – zachodnia część regionu limanowskiego granicząca z krakowskim)
Lachy Dobrzańskie (środkowa część limanowskiego)
Lachy Limanowskie (północno-wschodnia część Beskidu Wyspowego)
Region góralski położony jest na południe od regionu lachowskiego i obejmuje część Beskidu Wyspowego i północną część Gorców. Zamieszkują go Zagórzanie i Biali Górale.
Region Lachów Limanowskich to ludność zamieszkująca północno – wschodnią część powiatu limanowskiego. Obejmuje on następujące wsie:
Dobra, Jaworzna, Kamionka Mała, Kanina, Kisielówka, Kłodne, Kobyłczyna, Koszary, Krosna, Laskowa, Lipowe, Łososina Górna, Makowica, Męcina, Młynne, Mordarka, Pasierbiec, Piekiełko, Pisarzowa, Podłopień, Porąbka, Sechna, Siekierczyna, Słopnice, Sowliny, Stara Wieś, Strzeszyce, Tymbark, Ujanowice, Wysokie, Zamieście, Zawadka, Żmiąca. Centrum gospodarczo – kulturalnym tego regionu jest miasto Limanowa.
Jak pisze Jan Wielek w „Atlas Polskich Strojów Ludowych.” Warszawa – Wrocław 1988r. PWN s. 3, 9.:
„Większość miejscowości swoje centra mają w dolinach rzek i potoków:Łososiny, Smolnika, Potoku Starowiejskiego, Potoku Mordarka, Słopniczanki, zaś przysiółki, osiedla, a nieraz i pojedyncze zagrody są malowniczo porozrzucane na zboczach górskich i leżą na znacznych wysokościach (700 – 900 m. n. p. m.) wieś Pasierbiec, Jaworzna, osiedla Żmiącej, Pisarzowej, Kłodnym, Siekierczynie, Słopnicach, Chyszówki, Półrzeczkach …”
Północną granicę regionu Lachów Limanowskich stanowi wał górski, będący północnym obrzeżem doliny rzeki Łososiny, w którym wyróżniają się kulminacje Kobyły (613 m.) i Kamionnej (805 m.). Wał ten jest na tym odcinku ostatnią wyniosłością Beskidu Wyspowego, który dalej ku północy przechodzi w Podgórze. Było ono niegdyś najdalej ku północy wysuniętą rubieżą kultury góralskiej.